Doğa ile Uyumun Unutuluşu: Felaketler Çağında Karadeniz’e Acı Dersler
Karadeniz Bölgesi'nde son yıllarda yaşanan sağanak yağmur, sel ve heyelan felaketleri, insanlığın doğayla uyum sağlama kapasitesinin ne kadar zayıf olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi. Doğa, kendi dengesini korumaya çalışırken, bu dengeyi bozan insana karşı şiddetli tepkiler veriyor.
Yeryüzünün İki Kuvveti ve Doğanın Dengesizliği
Yerküresi, İç Kuvvetler (tektonik hareketler, depremler, volkanizmalar) ve Dış Kuvvetler (yağmur, rüzgâr, akarsu, buzullar) arasındaki dengeyle şekillenir. Bu doğanın dengesi, insanın müdahalesine gerek duymadan işleyen bir yazılım gibi işlev görür. Ancak insan müdahalesiyle bu denge bozulduğunda, felaketler zinciri tetiklenir.
Sel ve Heyelan Artışı
- Son yıllardaki sel felaketleri, özellikle Karadeniz bölgesinde artış göstermiştir. Bozkurt (Kastamonu), Sinop ve Bartın'da derin yıkımlara ve can kayıplarına neden olan 2021 sel olayları, bölgenin iklim krizine ne kadar savunmasız olduğunu gösterdi Wikipedia.
- 2025 yazında yaşanan ani sağanak yağışlar, şehir altyapıları yetersiz kaldığında ciddi hasarlara yol açıyor. Boğaziçi Üniversitesi uzmanı Prof. Murat Türkeş, bu tür “yaz seli” olaylarının artık tropikal bölgelerle sınırlı olmadığını, daha sık görüldüğünü belirtiyor Daily Sabah.
Küresel Ölçekte Çarpıcı Örnekler
- Kasırga gücünde etkili olan Fırtına Bettina, Karadeniz çevresinde aşırı yağış ve rüzgâr getirdi. Araştırmalar, bu tür olayların sıklığının insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle artış gösterdiğini ortaya koyuyor Daily Sabah.
- Ayrıca, Karadeniz yüzey suyu sıcaklıklarının artması, fırtınaların şiddetini ve deniz seviyesini yükselterek sel riskini artırıyor Hürriyet Daily News.
Akdeniz ve Türkiye’nin Diğer Bölgeleri
- 2025 yazında İzmir’de yaşanan şiddetli orman yangınları, Avrupa genelinde yaşanan sıcak hava dalgasının etkisiyle meydana geldi. 50.000’den fazla kişi tahliye edildi Wikipedia.
- Türkiye genelinde, 2024 yılı “tüm zamanların en sıcak yılı” unvanıyla kaydedildi. Bu sıcaklık artışı, kuraklıkları ve iklim değişiminin diğer etkilerini şiddetlendiriyor RedditWikipedia.
Dengeyi Bozan İnsan Müdahaleleri: Karadeniz’e Yansıması
Karadeniz sahilinde, özellikle Samsun’dan Artvin’e uzanan güzergâh boyunca yapılan yollar, doğanın doğal akışını bozmaktadır. Dolgu alanları, akarsu yataklarının değiştirilmesi, bent ve istinat duvarlarının eksikliği, ve yeterli altyapı hazırlıklarının yapılmaması doğal savunmayı kırmaktadır. Bu durum, sellerin, heyelanların ve sel felaketlerinin yıkıcılığını artırmaktadır.
İstanbul Teknik Üniversitesi koordinasyonunda yürütülen “FLOODRISK” adlı AB destekli proje, yapay zekâ destekli erken uyarı sistemleri ve doğa tabanlı çözümler (floodable parklar) gibi yenilikçi yöntemlerle Karadeniz bölgesine yönelik iklim felaketlerine karşı dayanıklılığı artırmayı hedefliyor Haberler.
İklim kriziyle beraber sel, heyelan ve orman yangınları gibi afetler Türkiye genelinde daha yaygın ve şiddetli hale geliyor. Bu süreç, sahada alınan önlemlerin yetersizliğini açıkça ortaya koyuyor. Aşağıdaki adımlar kritik önem taşıyor:
- Sürdürülebilir altyapı ve arazi planlaması yapılmalı, sel risk haritaları ve drenaj sistemleri yeniden gözden geçirilmelidir.
- Doğa tabanlı çözümler, taşkın parkları ve erken uyarı sistemleri yaygınlaştırılmalıdır.
- Altyapı yatırımları, iklim değişikliğinin getirdiği yeni normlara göre güncellenmelidir.
- Toplumsal farkındalık artırılmalı ve kamu politikaları uzun vadeli iklim direncine odaklanmalıdır.
Doğa, kendi dengesini kurmakta çok iyiydi; ta ki insan bu dengeyi önemsemez hale gelene dek.
