Dijital Mecralarda Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Araştırması

ürk halkı kişisel verilerini paylaşırken nelere dikkat ediyor? Ticaret Bakanlığı ve AKADEMETRE iş birliğiyle yapılan “Dijital Mecralarda Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Araştırması” bu sorulara yanıt arıyor.

Online alışveriş ve dijital medya kullanımı artarken dijital dün­yadaki tüketici davranışları da günbegün karmaşıklaşıyor. “Di­jital Mecralarda Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Araştır­ması”na göre katılımcıların yüzde 48’i dijital mecraları yoğun kullanıyor; iletişim kurma, içerik arama ve sosyal medya takibi gibi alanlarda aktifler. Ayrıca, her 10 internet kullanıcısından 7’si online alış­veriş yapıyor ve ağırlıklı olarak online pazaryerlerini tercih ediyor.

Tüketiciler kişisel veri paylaşımında temkinli

İnternet siteleri veya mobil uygulamalar üzerinden alışveriş yapan tüketiciler, kişisel verilerinin nasıl kullanıldığı konusunda endişe duyuyor. Araştırmaya göre katılımcıların yüzde 80’i yalnızca zorunlu hizmetler için veri paylaşımına sıcak bakıyor. Ancak birçok şirket, indirim, puan kazanımı ve kişiselleştiril­miş önerilerle kullanıcıları daha fazla veri paylaşmaya yönlendiriyor. Bu da zorunlu veri paylaşımı (Privacy Zuckering) olarak adlandırılan karanlık ticari uygulamanın bir örneği olarak karşımıza çıkıyor.

İnternetten alışveriş yapanların yüzde 60’ı, veri talebinin tüketiciyi bilgilen­dirme ve gündemde tutma amacı taşıdığını düşünse de kötüye kullanım endi­şesi yüksek.

Dijital manipülasyona dikkat!

Sosyal medya davranışları ve influencer’lara bakış

Araştırmaya göre kullanıcılar, influencer içe­riklerini sorguluyor, sahte ve yanıltıcı reklam­lara karşı daha temkinli yaklaşıyor. Sosyal medya üzerinden ürün tanıtan influen­cer’ların en önemli gerekçesi size göre nedir?

Araştırmaya göre, tüketiciler influencer’ların paylaşımlarını artık daha fazla sorguluyor, sahte ve yanıltıcı reklamlara karşı daha tem­kinli yaklaşıyor. Kullanıcıların yüzde 70’i inf­luencer’ların asıl amacının ticari kazanç sağla­mak olduğunu düşünüyor.

Ancak influencer iş birliklerinin birçoğu, “giz­li reklam” (Stealth Marketing) yöntemiyle tüketiciyi fark etmeden belirli ürünleri satın almaya yönlendiriyor. Birçok içerikte “iş bir­liği” veya “reklam” ibaresi yer almazken, inf­luencer’lar tarafsız bir deneyim paylaşıyor gibi gösteriliyor.

Araştırmaya göre, her 10 internet kulla­nıcısından 6’sı yanıltıcı veya manipülatif içeriklere sahip reklamlara maruz kalıyor. Bu reklamlar, tüketicileri satın almak is­temedikleri ürün veya hizmetleri almaya zorluyor.

Yanıltıcı yönlendirme (Misdirection) ve daha pahalı seçeneğin öne çıkarılması (Forced Continuity) gibi karanlık ticari uy­gulamalar, tüketicileri istemedikleri abo­neliklere veya gereksiz harcamalara sürük­lüyor.

Tüketiciler arama motorlarında “reklam” ibaresini görmüyor…

Arama motorları, internet kullanıcı­ları için en önemli bilgi kaynağı olsa da araştırma bul­guları bu içerik­lerin algılanışına dair çarpıcı veri­ler sunuyor.

Her 10 internet kullanıcısından 6’sı arama motor­larını bilgi edin­mek için kullanıyor. Ancak, sonuçlar gösteri­yor ki tüketicilerin büyük bir kısmı “Reklam” ibaresini gözden kaçırıyor ve ilk çıkan bağ­lantıya tıklıyor. Bu, şirketlerin arama motor­larında en üst sıralarda yer almak için büyük reklam bütçeleri ayırmasının temel nedenle­rinden biri.

Bu durum, gizlenmiş reklamlar (Obfuscated Advertising) ile ilişkili olup, kullanıcılara doğal içerik gibi sunulan reklamların tüketici tercih­lerini yönlendirmesinin önünü açıyor.

Tüketici yorumlarına güveniliyor mu?

Dijitalleşen alışveriş dünyasında tüketici yorumları, potansiyel alıcılar için önemli bir referans noktası. Ancak araştırmaya göre her 2 kullanıcıdan 1’i yo­rumların tarafsız olmadığını düşünüyor.

Bazı kullanıcılar, olumsuz yorumların sansürlendiğini veya tamamen kaldırıl­dığını belirtiyor. Bu da yanıltıcı sosyal kanıt (Fake Social Proof) ve seçici içerik gösterimi (Review Manipulation) uygulamalarının varlığına işaret ediyor.

İndirimli satışlar kişiselleştirilmiş fiyatlar

Her 10 kişiden 7’si alışveriş platformlarındaki indirimli fiyatların gerçekçi olmadığına inanıyor, bu da fiyat manipülasyonlarının güvensizlik yarattığını gösteriyor. Dinamik fiyatlandırma, her 2 kişiden 1’inin alışveriş deneyimini olumsuz etkilerken, her 10 kişiden 4’ü kişiselleştirilmiş fiyatlarla karşılaştı­ğını belirtiyor. Dijital izlerin takip edilerek fiyatlandırma yapılması, tüketi­cilerin gizlilik ve veri güvenliği endişelerini artırıyor.

Araştırma bulguları, Türkiye’de dijital tüketicilerin giderek daha fazla ma­nipülatif ticari uygulamalara maruz kaldığını gösteriyor. Yanıltıcı reklamlar, zorunlu veri paylaşımı, influencer iş birlikleri, dinamik fiyatlandırma ve ara­ma motorları gibi dijital alanlarda uygulanan karanlık ticari taktikler, tüke­tici haklarını tehdit ediyor.

Bu noktada tüketici farkındalığının artırılması, yanıltıcı uygulamalara karşı regülasyonların sıkılaştırılması ve şeffaflık ilkelerinin uygulanması, karanlık ticari uygulamaların etkisini azaltmada kritik bir rol oynayacak gibi görü­nüyor.

Araştırmanın metodolojisi

Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı ve AKADEMETRE iş birliğiyle gerçekleştirilen “Dijital Mecralarda Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Araştırması”, Türkiye’yi temsilen İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Antalya, Bursa, Konya, Kocaeli, Gaziantep, Şanlıurfa, Manisa, Kayseri, Samsun, Balıkesir, Aydın, Tekirdağ, Van, Trabzon, Malatya, Erzurum, Mardin, Zonguldak, Ağrı, Kastamonu ve Kırıkkale illerinde ikamet eden 15 yaş ve üstü bin internet kullanıcısıyla yüz yüze görüşme tekniğiyle gerçekleştirildi.