Yükselen Tehlike: Küresel Wildfire'lar ve Artan Maliyetleri

Yangınların Davranışını ve Şiddetini Etkileyen Faktörler

Yangınların davranışını ve şiddetini çeşitli faktörler etkiler:

• Mevcut yakıtlar: Bitki örtüsünün miktarı ve nem içeriği.
• Fiziksel ortam ve topografya: Arazi yapısı.
• Hava koşulları: Sıcaklık, nem ve rüzgar hızı ve yönü.
• İklim döngüleri: Önemli yakıt birikimi oluşturan ıslak dönemleri takiben kuraklık ve sıcaklık, şiddetli yangınlara önemli katkıda bulunur. Bu döngüler, iklim değişikliği ile birlikte yangınların sıklığını ve yoğunluğunu artırarak daha da kötüleşmiştir.

Yangın Başlangıç Nedenleri

Yangınlar doğal nedenlerle (yıldırım ve kendiliğinden tutuşma gibi) veya insan kaynaklı nedenlerle başlayabilir. İnsan kaynaklı nedenler şunları içerebilir:

• Havai elektrik hatları.
• Kundaklama.
• Atılan sigaralar veya kötü yönetilen kamp ateşlerinden kazara tutuşma.
• Arazi temizliğinde kontrolsüz ateş kullanımı.
• Zincir testereler, taşlama makineleri veya çim biçme makineleri gibi kıvılcım üreten ekipmanların kullanımı.

Yangınların Yayılımı ve Davranışı

Yangınlar, kuru ve kesintisiz yakıtlar aracılığıyla hızla yayılabilir. Rüzgar ne kadar güçlüyse, yangın o kadar hızlı yayılır. Ormanlarda ve çalılıklarda yanan yangınların ilerleme hızı, ortalama 10 metrelik açık rüzgar hızının yaklaşık %10'una eşittir. Ot yangınları, orman yangınlarından üç kat daha hızlı hareket edebilir. Rüzgar, embers adı verilen közleri 30 km'ye kadar taşıyarak ana yangın cephesinin önünde yeni yangınlar (spot fires) yaratabilir.

Büyük yangınlar kendi hava modellerini bile oluşturabilir, bu da yıldırım üretebilen ve ek yangınları tetikleyebilen pirokümülüs bulutları veya "ateş bulutları"na yol açabilir. Yangınlar ayrıca şiddetli rüzgarlara ve hortum benzeri dönme hızlarına ulaşabilen pironadolara neden olabilir.

Artan Yangın Riski Eğilimi

Son yıllarda yangınların sıklığı, şiddeti ve coğrafi yayılımı önemli ölçüde artmıştır. Bunun nedeninin büyük ölçüde iklim değişikliği olduğuna inanılmaktadır. Kaynaklara göre, 1850'den bu yana en sıcak 10 yılın tamamı son on yılda (2015-2024) meydana gelmiş, 2024 ise rekor seviyedeki en sıcak yıl olmuştur.

Yangınlar artık Kanada, İskandinavya ve Rusya'nın kuzey bölgelerindeki ormanlar gibi daha önce önemli risk olarak görülmeyen yerlerde meydana gelmektedir. Mevsimler daha erken başlamakta ve daha uzun sürmekte, bu da bölgeler arası itfaiye kaynaklarının paylaşımını etkilemektedir. Felaket niteliğindeki yangınlar daha büyük ve daha sık hale gelmektedir.

Temel Riskler ve Tehlikeler Raporda dikkat edilmesi gereken başlıca tehlikeler belirtilmiştir:

• İklim değişikliği.
• Kırsal-kentsel arayüz (WUI): İnsan yerleşimlerinin yangına yatkın doğal bitki örtüsü alanlarına doğru genişlediği yerler.
• Daha önce düşük riskli alanlarda yangın olaylarının görülmesi.
• Yanıcı bitki örtüsüne yakınlık.
• Yanıcı yapı malzemeleri.
• Yüksek riskli alanlarda "sıcak çalışma".
• Artan düzenlemeler ve davalar.

Yangınların Maliyetleri ve Hasarları Yangınların neden olduğu zararlar yıkıcı olabilir ve şunları içerebilir:

• Maddi hasar: Binalara, ekipmanlara ve stoklara doğrudan zarar.
• İş kesintisi: İşletmelerin geçici olarak kapanması, gelir kaybı, tedarik zinciri aksaklıkları ve potansiyel personel işten çıkarmaları.
• Bedensel yaralanma ve can kaybı: Doğrudan ateş, yayılan ısı, ısıyla ilgili stres ve duman maruziyeti nedeniyle yaralanmalar ve ölümler. Duman maruziyeti büyük şehirleri etkileyebilir ve uzun vadeli sağlık sonuçları doğurabilir.
• Çevresel hasar: Hava kirliliği, su kirliliği (kül ve erozyona uğramış toprak), bitki örtüsü kaybı (ormanlar ve tarım ürünleri dahil), hayvan kaybı ve habitat değişikliği. Yangın sonrası erozyon ve heyelan riski de artar.
• Yangın söndürme maliyetleri: Özellikle ABD'de federal ajansların yıllık söndürme maliyetleri 2000'lerin ortasındaki 1,5 milyar dolardan 2021'de 4 milyar doların üzerine çıkmıştır. Bu maliyetler, yangınların neden olduğu bir yükümlülük riski de oluşturmaktadır.

Küresel sigortalı kayıplar önemli ölçüde artmıştır; 2000'lerde 8,7 milyar ABD dolarından 2010'larda 56,3 milyar ABD dolarına yükselmiştir. Bu artışın büyük ölçüde 2015-2020 yılları arasında Kaliforniya'daki havai elektrik hatlarının neden olduğu felaket niteliğindeki yangınlardan kaynaklandığı varsayılmaktadır. ABD'de 2017'den sonra aşırı yangınlarda ölüm ve mal kaybı artmıştır.

En Çok Etkilenen Sektörler ve Faaliyetler

Her sektör yangınlardan etkilenebilir, ancak bazıları daha fazla risk altındadır:

• Kamu hizmetleri ve enerji: Elektrik üretim tesisleri, elektrik şebekesi, havai elektrik dağıtım ve iletim hatları özellikle yüksek risk altındadır.
• Gayrimenkul ve inşaat: Yapı hasarı, konut sıkıntısı, artan inşaat maliyetleri ve projelerde gecikmeler.
• Ormancılık, kereste ve tarım: Yanmış ormanlardan anında kayıplar ve yeniden ağaçlandırma için gereken uzun süreler nedeniyle uzun vadeli etkiler. Toprak kalitesi ve su mevcudiyeti de etkilenebilir.
• Ulaşım: Yollar, köprüler ve demiryollarında hasar, gecikmeler ve rotaların değişmesi.
• Perakende ve hizmetler: Müşteri trafiğinde azalma, tedarik zinciri aksaklıkları ve tesis ile envanterde doğrudan hasar.
• Doğal alanlardaki tehlikeli faaliyetler: Kaynak, kesme veya taşlama gibi "sıcak çalışma" yapan inşaat veya bakım yüklenicileri, özellikle havai hatlar ve yollar çevresinde bitki örtüsü yönetimi yapanlar yüksek sorumluluk riskine sahiptir.

Risk Azaltma ve Kayıp Önleme Önlemleri Yangın riskini azaltmak ve kayıpları önlemek için çok yönlü bir yaklaşım gereklidir:

Savunulabilir Alan Oluşturma:

• Bölge 1 (0-1,5m): Binanın dış duvarından itibaren en yakın bölge. Beton, taş veya çakıl gibi yanmaz yüzeyler kullanılmalı, ölü bitki örtüsü düzenli olarak temizlenmeli ve binalara bitişik yanıcı bitkiler kaldırılmalı.
• Bölge 2 (1,5m-9m): Yangının ağaçların üst kısımlarına tırmanmasını önlemeye yardımcı olur. Ağaçlar ve çalılar iyi aralıklarla tutulmalı, merdiven yakıtları (ağaçların altındaki bitki örtüsü) temizlenmeli ve çimler 10 cm yüksekliğinde bakımlı tutulmalı.
• Bölge 3 (9m-30m): Yangının binaya ilerlemesini yavaşlatarak enerjisini azaltmaya yardımcı olur. Ölü bitki örtüsü ve ağaç dalları düzenli olarak temizlenmeli, bitki adaları oluşturulmalı ve ağaçlar arasında yatay boşluk bırakılmalı.

Organik Yakıtı Azaltma:

• Bitki Örtüsü Bakım Planı (VMP) oluşturulmalı.
• Düşük yanıcılık özelliklerine sahip bitkiler (yüksek nem, düşük yağ/reçine, derin kökler, kalın yapraklar) seçilmeli.
• Malç olarak çakıl veya kaya kullanılmalı.
• Rüzgarı yavaşlatmak ve közleri saptırmak için rüzgar kırıcılar dikilmeli.

Bina Malzemeleri ve Yapısal Önlemler:

• Çatıya monte edilen ekipmanlar metal levhalarla korunmalı.
• Dış/bahçe depolamasındaki yanıcı sıvılar ve malzemeler (paletler, atık kapları) binalardan uzaklaştırılmalı.
• Harici tanklar, silolar ve boru rafları bitki örtüsü yangınından etkilenmeyecek şekilde konumlandırılmalı.
• Yanmaz yapı malzemeleri kullanılmalı (beton, tuğla dış cephe kaplaması, çift camlı pencereler, Class A yangın dereceli çatı kaplamaları, alüminyum oluklar).
• Rüzgarla sürüklenen közlerin binaya girmesini engellemek için tüm havalandırma deliklerine 1/8 inç yanmaz örgü elek takılmalı.
• Çatılar, oluklar ve bina çevreleri gibi yerlerde biriken birikintiler düzenli olarak temizlenmeli.

Yangın Söndürme ve Koruma Sistemleri:

• Sertifikalı taşınabilir yangın söndürücüler bulundurulmalı ve düzenli bakımı yapılmalı.
• Acil servis araçları için yolların yeterli genişlikte (minimum 6m) ve erişilebilir olması sağlanmalı.
• Su depolarının dolu olduğu, harici sprinkler sistemlerinin kurulu olduğu ve su toplarının bakımlı olduğu teyit edilerek yangın koruma sistemleri güçlendirilmeli.
• Tesise ve dahili olarak uygun yangın şeritleri kurulmalı.
• Uyarılar ciddiye alınmalı ve tahliye emirlerine uyulmalı.

Yangına Hazırlık Programları:

• Personel ve misafirler için kapsamlı bir müdahale ve tahliye planı uygulanmalı ve tatbikatlar yapılmalı.
• Özel bir müdahale ekibi oluşturulmalı ve eğitim verilmeli.
• Yangın hortumları test edilmeli ve ekipmanlar kontrol edilmeli.
• Doğalgaz ve sıvı yakıt kaynaklarının kapatılması, HVAC ekipmanının durdurulması gibi kapsamlı yıllık eğitimler yapılmalı.
• Gerekli tahliye araçlarının yakıt seviyeleri kontrol edilmeli.
• Su depoları ve taşınabilir su kaynakları dolu tutulmalı.
• Dışarıda sigara içme yasağı, kuraklık dönemlerinde kesinlikle uygulanmalı.
• Acil durum jeneratörü test edilmeli.
• Bilgisayar ve sunucu verileri yedeklenmeli ve tesis dışına çıkarılmalı.

Modelleme ve Risk Azaltma İnovasyonları:

• Yangın riski modellemesi: Yangınların olasılığını ve sonuçlarını tahmin etmek için yeni araçlar ve modeller geliştirilmektedir.
• Mevsimsel tahminler: Yıl bazında risk yönetimi için kullanılmaktadır.
• ◦CBS (Coğrafi Bilgi Sistemi) haritalama: Varlıkların yangın risk haritalarıyla örtüştürülmesi, teftiş ve bakım kılavuzluğu için.
• Saha veri yönetim araçları: Bitki örtüsü yönetimi ilerlemesini gerçek zamanlı raporlamak için tabletler kullanımı.
• LiDAR anketleri: Dronlar, helikopterler veya yaya devriyeleri kullanılarak bitki örtüsü ihlallerini ve havai hatların durumunu haritalamak için.
• Termal görüntüleme: Hatlarda veya ekipmanlarda arıza öncesi anormallikleri tespit etmek için.
• ◦Bitki örtüsü yönetim sistemleri: Bitki örtüsü anket araçlarının CBS aracılığıyla elektrik direkleri ve tek tek ağaçlar ölçeğinde varlık haritalamasıyla bağlantısı, gerçek zamanlı raporlama ve büyüme oranlarını tahmin etme.
• Hızlı akım sınırlayıcılar (hızlı açma cihazları): Elektrik hattı hasarı durumunda elektrik akışını sınırlayarak veya durdurarak yangın riskini azaltan cihazlar.
• İletken ayırıcılar/ara parçalar: Yüksek rüzgarlarda elektrik hatlarının çarpışmasını önler.
• Sistem güçlendirme çalışmaları: Elektrik direkleri ve kabloların yükseltilmesi, hatların yer altına alınması gibi fiziksel çalışmalar.
• Enerji kesintisi: Yüksek risk zamanlarında elektrik hatlarının enerjisinin kesilmesi.
• Yapay zeka kameraları: Yüksek riskli bölgelerdeki direklerdeki kameralar, yangınların erken tespiti ve konumunun haritalanmasına yardımcı olabilir.

İşletmelerin varlıklarının ve operasyonlarının yangınları nasıl başlatabileceği veya bunlardan nasıl etkilenebileceği konusunda farkındalığa sahip olması kritik öneme sahiptir. Yangın risk yönetimi, çok yönlü bir yaklaşım gerektirir ve yerel, ulusal ve küresel düzeyde koordineli eylemlerle riskleri en aza indirmek ve değişen iklim karşısında dayanıklılık oluşturmak önemlidir.

Raporun tamamı için https://commercial.allianz.com/content/dam/onemarketing/commercial/commercial/pdfs-risk-advisory/ARC-Emerging-Risk-Trend-Wildfires.pdf