Yapay Zekanın 'Görünür' Farkı?
Yale Budget Lab ile Brookings’ten bir grup araştırmacının çalışması, Kasım 2022’de ChatGPT’nin hayatımıza girmesinden bu yana istihdamda, önceki büyük teknolojik değişimlere kıyasla daha sert bir kırılma görülmediğini gösteriyor.
Resmî işgücü verileri, teknoloji şirketlerinin kullanım ve “YZ’ye maruz kalma” göstergeleriyle birlikte okunduğunda, geniş ölçekli iş kaybını doğrulayan güçlü bir kanıt da çıkmıyor.
Teknolojik Değişimin Farklı Dönemlerinde Mesleki Dağılımdaki Değişimler
Kaynak: The Budget Lab, Evaluating the Impact of AI on the Labor Market, Ekim 2025. Budget Lab’in izlediği ölçü şu: ChatGPT sonrasındaki ilk 33 ayda mesleklerin toplam içindeki ağırlıkları ne hızla yer değiştiriyor? Bunu anlamak için bugünkü dönemi, internetin yaygınlaştığı ya da akıllı telefonların devreye girdiği dönemlerle aynı andan başlatıp karşılaştırıyorlar. Yukarıdaki grafikte her dalganın başlangıç ayı baz alınmış (örneğin internet için Ocak 1996) ve sonraki her ayda mesleki dağılımın (veya meslek karmasının) bu baza göre ne kadar saptığı izlenmiş. Ezcümle 'üretken YZ’nin yayılımı hızlı ama ekonomi geneli istihdam yapısı bir “şok”la değil, kademeli olarak değişiyor - önceki dönüşümlerden bir kopuşu temsil etmiyor. Bu da etkilerin önemsiz olduğu anlamına gelmiyor tabii, yalnızca şu anki verinin, “işgücü bir anda yeniden şekilleniyor” iddiasını desteklemediğini söylüyor. Ayrıca son yıllara yakından baktığımızda (aşağıdaki grafik), olan bitenin tamamını YZ’nin hanesine yazmak da zor. Mesleki bileşim 2021’de -yani daha ChatGPT vs üretken YZ devreye girmeden- zaten değişmeye başlamıştı; YZ kullanımı hızla yaygınlaşsa da son dönemdeki oynamalar belirgin biçimde artmış görünmüyor. Başka deyişle, gördüğümüz hareket “AI sonrası kırılma”dan çok, zaten yürümekte olan bir yeniden düzenlenmenin devamı.. Farklı baz yıllarına göre mesleki dağılımdaki değişimler
Kaynak: The Budget Lab, Evaluating the Impact of AI on the Labor Market, Ekim 2025.
Sektörlere Göre Mesleki Dağılımdaki Değişimler
Sektör bazında aynı analiz yapıldığında da tablo çok değişmiyor: YZ’nin etkisi genel ölçekte sınırlı görünüyor. Kasım 2022’den bu yana mesleki dağılımdaki değişim bazı alanlarda ortalamanın üstüne çıkmış durumda: Gazete, sinema/medya, veri işleme gibi alanları kapsayan bilgi sektörü daha büyük bir dönüşüm yaşıyor; onu finansal faaliyetler ile profesyonel/iş hizmetleri izliyor. Yani dönüşüm sektörel ceplerde daha canlı; ancak ekonomi geneline yayılan ani bir kırılma görüntüsü yok.
Kaynak: The Budget Lab, Evaluating the Impact of AI on the Labor Market, Ekim 2025.
Şirket Büyüklüğüne Göre Yapay Zeka Benimseme Oranı
İki haftada önce de bültende yer verdiğimiz firma ölçeğine göre YZ benimseme oranlarını takip etmeye devam ediyoruz. ABD'de şirketlerin YZ kullanımı hâlâ sınırlı ve 50'den fazla çalışanı olan firmalarda son dönemde gerileme eğilimi gösteriyor. Bunu, ABD Nüfus Bürosu’nun iki haftada bir yaklaşık 1,2 milyon firmaya uyguladığı BTOS anketindeki şu sorudan izliyoruz: “Son iki haftada mal veya hizmet üretiminde makine öğrenmesi, doğal dil işleme, sanal ajanlar ya da ses tanıma gibi YZ araçlarını kullandınız mı?” İki haftalık seri ve altı anketlik hareketli ortalama, özellikle orta ve büyük ölçekli şirketlerde benimsemenin zayıf bir plato çizdiğini, hatta aşağı yönlü seyrettiğini gösteriyor.
Kaynak: ABD Nüfus Bürosu, BTOS, Ekim 2025.
Bu tablo ve Budget Lab’ın incelemeleri, bazı CEO’ların “üretken YZ işgücünü hızla yeniden tanımlıyor/yerinden ediyor” vb anlatılarıyla pek örtüşmüyor. Pek çok iktisatçı da en azından ekonomi geneli için bu iddiaların abartılı olduğunu düşünüyor. Mesela Daron Acemoğlu’nun işaret ettiği gibi, YZ şirketlerinin daha büyük modeller için gerekli bilgi-işlem kapasitesine yatırımın hızlanması adına teknolojiyi yüksek perdeden pazarlama yönünde doğal bir eğilimi [incentive] var; bu da algıyla ölçülen fiilî benimseme arasındaki makası açıyor..
