YAPAY ZEKA UÇURUMU: Kadınlar Neden Daha Yüksek Otomasyon Riskiyle Karşı Karşıya?

Mevcut araştırmalar, özellikle de The AI Gender Gap raporu, kadınların YZ otomasyonu nedeniyle orantısız bir şekilde risk altında olduğunu gösteriyor. Kadınların yoğunlaştığı iş alanları daha yüksek otomasyon baskısıyla karşı karşıya kalırken, YZ araçlarına erişim ve temsil eksikliği bu eşitsizliği daha da derinleştiriyor. Hem bugün sürdürülen işleri hem de gelecekteki kariyer yükselmesini tehdit eden yapısal bir uçurumdan söz ediyoruz.

Otomasyon Riski Kadınların Yoğunlaştığı Meslekleri Hedef Alıyor

Raporun analiz ettiği veriler, kadınların ağırlıklı olarak çalıştığı mesleklerin otomasyon açısından en kırılgan olanlar olduğunu açık bir şekilde ortaya koyuyor. İdari destek, ofis kâtipliği, muhasebe ve kasiyerlik gibi roller, YZ tarafından en kolay taklit edilebilen rutin görevlerden oluşuyor.

Rapor bulgularına göre:

• İdari destek, müşteri hizmetleri ve veri girişi rolleri %66 ila %80 otomasyon riski taşıyor.
• Bu işlerde çalışanların %70 ila %90’ı kadın.
• 2024’te incelenen 39 YZ odaklı organizasyonda kadınlar, otomasyonla değiştirilme olasılığı yüksek pozisyonlarda erkeklere kıyasla iki kat daha fazla temsil ediliyor.

Bu tablo, cinsiyete göre ayrışmış işgücü yapısının doğrudan sonuçlarını ortaya koyuyor: Kadınların çoğunlukta olduğu roller, YZ’nin en hızlı devralacağı görevlerden oluşuyor.

Dijital Uçurum: YZ Araçlarına Erişim ve Güven Eşitsizliği

Otomasyon riskinin ötesinde, kadınların YZ araçlarına erişimi ve bu araçları benimseme oranı da daha düşük. Raporda aktarılan çok sayıda çalışma, kadınların üretken YZ araçlarını kullanmada erkeklerin gerisinde kaldığını gösteriyor. Bu durum hem dijital özgüven hem de teknolojiye erişim açısından cinsiyet temelli bir uçuruma işaret ediyor.

Rapora göre:

• Kadınlar, üretken YZ araçlarını kullanma konusunda erkeklere kıyasla yaklaşık %20 daha az istekliler.
• Küresel ziyaretçi istatistiklerinde kadınlar, ChatGPT ve Perplexity kullanıcılarının yalnızca %42’si, Anthropic kullanıcılarının ise yalnızca %31’i.
• Erişim koşulları eşitlendiğinde dahi kadınlar, araçları benimseme olasılığı açısından %13 daha az.
• Kadınlar YZ etik ihlalleri hakkında %22 daha fazla, teknik hata yapma konusunda ise %18 daha fazla kaygı bildiriyor.

Bu güvensizlik ve düşük kullanım oranı, otomasyon sonrası yeniden beceri kazanma süreçlerinde kadınların daha dezavantajlı bir konuma düşmesine neden oluyor.

YZ Geri Bildirim Döngüsü: Algoritmik Yanlılığın Derinleşmesi

YZ yalnızca kadın çalışanları kullanıcı olarak değil, teknoloji sektöründe kariyer yapan kadınları da etkiliyor. Kadınların küresel YZ yetenek havuzundaki düşük temsili, algoritmik yanlılığı besleyen bir geri bildirim döngüsü yaratıyor.

Rapora göre:

• Kadınlar küresel YZ yetenek havuzunun yalnızca %22’sini oluşturuyor.
• Üst düzey YZ liderlik rollerinde kadınların oranı %14’ün altında.

Bu temsil eksikliği, YZ modellerinin çoğunlukla erkek perspektifiyle oluşturulmasına neden oluyor. Tarihsel verilerde yerleşik cinsiyet stereotipleri (örneğin erkeklerin lider, kadınların destek rolleriyle eşleştirilmesi), kadın veri bilimcilerinin azlığında yeterince sorgulanmayabiliyor. Bu da yanlı YZ çıktılarının kadınları daha da dezavantajlı hale getirdiği bir döngü yaratıyor.

Ne Yapmalı? Raporun Önerdiği Somut Adımlar

Rapor, bugünden başlanacak eylemlerle bu uçurumun kapatılabileceğini vurguluyor ve kısa vadeden uzun vadeye uzanan bir yol haritası sunuyor.

Temel öneriler:

1. Farkındalık yaratmak: YZ’nin kadınları nasıl orantısız etkilediğini görünür kılmak.
2. Kapsayıcılığı artırmak: Teknoloji ve YZ alanlarında kadınların temsilini güçlendirmek.
3. Mentorluk ve ağ kurmak: Kadınları deneyimli profesyonellerle buluşturmak.
4. YZ eğitimi ve yeniden beceri kazandırma: Özellikle risk altındaki çalışanlara odaklanmak.
5. Otomasyon kararlarına eşlik eden yeniden istihdam planları oluşturmak.
6. Kadınları teknoloji topluluklarıyla desteklemek: Etkinlikler, konferanslar, profesyonel ağlar.
7. Şeffaf YZ uygulamaları talep etmek: Verilerin ve karar süreçlerinin açıklığını savunmak.
8. Düzenleyici çerçeveleri desteklemek: YZ sistemlerinin düzenli yanlılık denetimlerini zorunlu kılmak.
9. Kadınları YZ politikalarına dâhil etmek: Kullanıcıdan geliştiriciye kadar her aşamada.

Bu adımlar, yalnızca kadınların daha adil koşullarda YZ çağında yer almasını değil, aynı zamanda daha etik, daha kapsayıcı bir teknoloji ekosistemi yaratılmasını hedefliyor.

YZ çağında kadınların karşı karşıya kaldığı riskler yapısal, çok katmanlı ve acil. The AI Gender Gap raporunun ortaya koyduğu veriler, cinsiyete dayalı otomasyon uçurumunun yalnızca bir geleceğe dair tahmin değil, halihazırda yaşanan bir gerçek olduğunu gösteriyor. Bu nedenle, kapsayıcı YZ tasarımı, eşit erişim, dijital yetkinlik geliştirme ve daha dengeli bir teknoloji işgücü oluşturma çabaları kritik önem taşıyor.

Kadınların YZ ekosisteminde hem kullanıcı hem yaratıcı olarak güçlendirilmesi, gelecekte daha adil bir teknoloji düzeninin temel şartıdır.

Raporun linki: https://www.credera.com/insights/the-ai-gender-gap-report