Viral Olan Ama Yanlış Anlaşılan Siyasi Görsel: "Ahlaki Çevreler" Isı Haritalarının Ardındaki Gerçek

İnternet, bilimsel çalışmaları alıp onları siyasi savaşlarda kullanılan silahlara dönüştürme konusunda benzersiz bir yeteneğe sahiptir. Son yıllarda, bu dönüşümün en çarpıcı örneklerinden biri, liberallerin ve muhafazakârların "ahlaki çevrelerini" gösteren bir dizi ısı haritası olmuştur.

Bu renkli grafikler, bilimsel bir araştırmadan çıkıp hızla yayılmış ve internetin en viral (ve en yanlış anlaşılan) siyasi görsellerinden biri haline gelmiştir. Peki, bu görüntüler ne anlama geliyor ve kültür savaşlarında neden bu kadar etkili bir araç olarak kullanılıyor?

Ahlaki Çevreler Kavramı ve Zıt Ahlaki Evrenler

Ahlaki çevre, felsefe ve sosyal bilimlerde bir kavram olup, bir bireyin ahlaki kaygıya değer gördüğü insan ve varlık gruplarını temsil eder. Bu kavram, 2019 yılında yayımlanan bir çalışmanın odağında yer almıştır.

Bu çalışmada kullanılan görsellerde, "yakın aile" ve "en yakın arkadaşlar" gibi kategoriler en iç halkalarda yer alırken, "insan olmayan varlıklar" ve "var olan her şey" gibi daha geniş kategoriler en dış halkalarda konumlandırılmıştır; bu da ahlaki kapsayıcılığın genişleyen kapsamını yansıtır. Çalışmaya katılanlar, ahlaki çevrelerinin ulaştığı halkayı işaretleyerek çevrenin boyutunu belirtmişlerdir.

Bu haritalar ilk bakışta, iki ideolojik grubun ahlaki evrenlerinin sadece farklı değil, neredeyse tamamen zıt olduğunu düşündürmektedir:

• Muhafazakârlar: Ahlaki kaygılarını daha küçük ahlaki çevreler üzerine yoğunlaştırmış gibi görünmektedirler; odak noktaları aileye yoğunlaşmakta ve ülkeye doğru genişlemektedir.

• Liberaller: Daha evrensel ve "uzak" kategorilere, hatta kayalar, uzaylılar ve amipler de dahil olmak üzere daha fazla önem veriyor gibi görünmektedirler.

Bu viral siyasi anlatı, liberallerin kalplerinin uzaktaki insanlar ve davalar için kanadığı, ancak onlara çok daha yakın olması gerekenlerin ihtiyaçlarını göz ardı ettiği şeklinde yorumlanmıştır. Bu bakış açısı, liberal odaklı kurumların (örneğin ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı) kaynakları ülke içinde kullanmak yerine yurt dışına harcamasını eleştiren muhafazakâr bir argüman için kusursuz bir silah görevi görmüştür. Hatta bazıları, bu görüntünün "Liberaller akıl hastasıdır!" önermesinin bilimsel kanıtı olduğunu iddia etmiştir.

Isı Haritalarının Temel Yanlış Anlaşılması: Kapsayıcılık

Ancak buradaki gerçeklik, bu viral siyasi görselin sunduğu basitleştirilmiş anlatıdan çok daha karmaşıktır. Sosyal medyada bu ısı haritalarının en temel yanlış anlaşılması şudur: Bu haritalar, liberallerin veya muhafazakârların belirli bir kategoriye "daha fazla önem verdiğini" göstermez.

Bu grafik, modern tarihin en çok yanlış kullanılan görsellerinden biri haline gelmiştir. Bu görüntüyü yayanların iddialarının aksine, bu haritalar liberallerin yakın çevresindekileri "daha az" önemsediğini göstermez; yalnızca uzak şeyleri "de" önemsediğini gösterir. Haritalar, iki grubun ahlaki çevrelerinin KENARLARININ dağılımını göstermektedir, odaklanma dağılımını değil.

Bu kafa karışıklığının nedeni, ısı haritalarını oluşturan görevin kapsayıcı (inclusive) olmasıydı. Katılımcılara, eğer dış bir halkayı seçerlerse (örneğin tüm memelileri), bunun otomatik olarak önceki tüm halkaları (aileden tüm kıtalardaki insanlara kadar) da ahlaki çevrelerine dahil ettiği söylenmişti.

Bu nedenle, ısı haritalarının tek başına, muhafazakârların veya liberallerin belirli bir gruba zorunlu olarak "daha fazla önem verdiğini" gösterdiği düşüncesi, bilimsel olarak yanlış bir yorumdur.

Ahlaki Para Biriminin Dağıtılması: Asıl Farklılık Nerede?

Isı haritaları ne kadar önemsediklerini göstermese de, araştırmanın diğer görevleri, liberaller ve muhafazakârlar arasındaki önemli farklılıkları ortaya çıkarmıştır.

Örneğin, Çalışma 3a'da katılımcılara 100 "ahlaki birim" (bir tür "ahlaki para birimi") verilmiş ve bu birimleri, 16 farklı kategoriye empati kurma ve ahlaki davranma kapasitelerine göre dağıtmaları istenmiştir. Bu görev, ısı haritası görevinden farklı olarak münhasırdı (exclusive); yani bir kategoriye birim vermek, başka bir kategoriye birim vermeyi içermiyordu. Bu kategorilerin ilk dokuzu insan varlıkları (aileden tüm kıtalardaki insanlara kadar) ile ilgiliyken, sonraki altısı ise insan olmayan varlıklar (hayvanlar ve cansız nesneler) ile ilgiliydi.

Bu "ahlaki para biriminin" dağıtılması sırasında şu eğilimler ortaya çıktı:

1. Muhafazakârlar: Dokuz iç halkayı (insan varlıkları) önceliklendirme eğilimindeydiler.

2. Liberaller: Nispeten daha fazla birimi dış halkalara (insan olmayan varlıklar) dağıttılar.

Araştırmacılar, bu görevin ahlaki kaygıya "yapay bir kısıtlama" getirdiğini, yani katılımcıları ahlaki kaygıyı sıfır toplamlı bir şekilde dağıtmaya zorladığını kabul ettiler. Ancak, katılımcılara tahsis edilen ahlaki birimlere bir sınır koyulmadığı bir başka çalışmada (Çalışma 3b) bile benzer bir örüntü ortaya çıktı: Liberaller ahlaki kaygıyı esas olarak daha büyük çevrelere (insan olmayan varlıklar) harcarken, muhafazakârlar daha küçük çevrelere (insanlar) harcadılar.

Parokyalizm mi Evrenselcilik mi?

Araştırmanın sonuçları genel olarak aynı yöne işaret etmektedir: Muhafazakârlar daha küçük ahlaki çevreleri (parokyalizm) tercih etme eğilimindeyken, liberaller genellikle daha büyük çevreleri (evrenselcilik) tercih etmektedirler.

Bu farklılık, muhafazakârların arkadaşlara kıyasla aileye, dünyaya kıyasla ulusa ve insan olmayanlara kıyasla insanlara daha fazla kaygı ve tercih göstermesiyle kendini gösterir.

Bu, bu siyasi aracı silah haline getirenlerin, liberallerin daha büyük ahlaki çevrelere sahip olduğunu ve ahlaki kaygıyı muhafazakârlara göre daha evrensel olarak dağıtma eğiliminde olduğunu söylemekte genel olarak haklı oldukları anlamına gelir, en azından bu çalışmaların bağlamında.

Ancak, ahlaki kaygının her zaman en yakın çevrelere ayrılması gerektiği fikri sübjektif ve tartışmaya açıktır.

Sonuç olarak, ısı haritalarının arkasındaki karmaşık bilimsel detaylar zamanla unutulsa da, bu viral görselin kendisi yaşamaya devam edecektir. Belki de muhafazakârlar için biftek, liberaller için avokado şeklinde yeniden yorumlanan eğlenceli tezahürleriyle varlığını sürdürecektir.