Küresel Cinsiyet Uçurumu Raporu 2025 Işığında Türkiye: Eşitlik Yolculuğunda Durum Değerlendirmesi

Türkiye'nin Küresel Sıralaması ve Genel Eğilimler Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi 2025'e göre, Türkiye 148 ülke arasında 135. sırada yer almakta ve genel cinsiyet eşitliği skoru 0.633 olarak kaydedilmiştir. Bu sonuç, bir önceki yıl olan 2024'teki 127. sıradan ve 0.645 skorundan bir gerilemeye işaret etmektedir. Türkiye'nin hem sıralamada (-8) hem de toplam skorda (-0.012 puan) düşüş yaşaması, eşitlik yolculuğunda ivme kaybı yaşandığını göstermektedir. Özellikle, Avrupa bölgesel sıralamasında Türkiye'nin durumu dikkat çekicidir; Avrupa genel olarak Siyasi Güçlenme alt endeksinde en yüksek bölgesel skora (35.4%) sahipken, Türkiye 5.9% ile Avrupa'daki en düşük siyasi güçlenme skoruna sahip ülkedir. Bu durum, Türkiye'nin siyasi katılım ve liderlik alanında ciddi yapısal sorunlarla karşı karşıya olduğunu ortaya koymaktadır.

Alt Endekslerde Türkiye'nin Performansı

1. Ekonomik Katılım ve Fırsat: Bu alt endekste Türkiye, 0.518 skor ile 133. sırada yer almaktadır. Bu alan, kadınların işgücüne katılımı, kazanç fırsatları ve liderlik pozisyonlarındaki temsiliyetleri açısından önemli zorluklar barındırmaktadır. Raporda belirtilen 2024 yılındaki 0.507 puandan 2025'te yaşanan hafif yükselişe rağmen, işgücüne katılım oranı (139. sıra, 0.411) ve tahmini kazanılan gelir (137. sıra, 0.363) gibi göstergelerde düşük seviyeler devam etmektedir. Özellikle üst düzey yöneticilik pozisyonlarındaki kadın temsilinin 115. sırada ve 0.275 skorla düşük olması, kadınların becerilerini ekonomik katılım ve liderliğe dönüştürmede sistemik verimsizliklerin sürdüğünü göstermektedir. Kadınların liderlik pozisyonlarına yükselme fırsatlarına ilişkin algı (1-7 arası en iyi değerlendirmede 4.43 puan) ise ortalama bir seviyede kalmaktadır.

2. Eğitim Başarısı: Türkiye, eğitim alanında diğer endekslere kıyasla daha iyi bir performans sergilemektedir. 0.974 skor ile 105. sırada yer alan Türkiye, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kayıt oranlarında tam eşitliği (1. sırada, 1.000 skor) yakalamıştır. Bu, kadınların eğitim fırsatlarına erişiminin yüksek olduğunu göstermektedir. Ancak, okuryazarlık oranında hala bir cinsiyet açığı bulunmaktadır (111. sırada, 0.864 skor). Bu durum, daha yaşlı nesillerdeki okuryazarlık farklarının genel skoru etkilediğini düşündürmektedir. Kadınların yükseköğretimde erkekleri geride bırakmasına rağmen işgücünde ve liderlik rollerinde yetersiz temsil edilmeye devam etmeleri, eğitimin ekonomik faydalara dönüştürülmesinde bir "uyumsuzluk" olduğunu vurgulamaktadır. STEM alanlarında kadın mezuniyet oranlarının erkeklerden belirgin şekilde düşük olması (Kadın %30.65, Erkek %52.41), geleceğin işgücündeki eşitlik için kritik bir alanı işaret etmektedir.

3. Sağlık ve Hayatta Kalma: Bu alt endekste Türkiye, 0.968 skor ile 82. sıradadır. Doğumda cinsiyet oranında (1. sıra, 0.944) ve sağlıklı yaşam beklentisinde (94. sıra, 1.023) nispeten iyi bir denge mevcuttur. Yaşam boyu toplumsal cinsiyete dayalı şiddet prevalansı kadınların %25.00'ini etkilemeye devam etmektedir. Üreme özerkliği konusunda ise eşit haklar olduğu belirtilmiştir. Bu göstergeler, temel sağlık hizmetleri ve cinsiyetler arası biyolojik eşitlik açısından olumlu bir tablo sunmaktadır.

4. Siyasi Güçlenme: Siyasi Güçlenme, Türkiye'nin en zayıf olduğu alt endekstir. Ülke, 0.059 skor ile 139. sırada yer almakta ve bir önceki yıla göre önemli bir düşüş kaydetmiştir (2024'te 0.118). Özellikle, son 50 yılda kadın devlet başkanı olmaması (111. sıra, 0.000 skor) ve parlamentodaki kadın temsilinin düşük seviyelerde kalması (114. sıra, 0.188 skor), siyasi karar alma mekanizmalarında kadınların yetersiz temsil edildiğini açıkça ortaya koymaktadır. Bakanlık pozisyonlarındaki kadın temsilinde de (65. sıra, 0.333 skor) iyileştirmeye ihtiyaç duyulmaktadır. Avrupa bağlamında en düşük siyasi güçlenme skoruna sahip olması, Türkiye'nin bu alandaki ilerleme hızını artırması gerektiğini göstermektedir.

"Küresel Cinsiyet Uçurumu Raporu 2025", Türkiye'nin cinsiyet eşitliği yolculuğunda özellikle siyasi güçlenme ve ekonomik katılım alanlarında önemli zorluklarla karşı karşıya olduğunu gözler önüne sermektedir. Eğitim ve sağlık alanlarında daha olumlu bir tablo çizilse de, eğitimdeki kazanımların işgücü piyasasında ve liderlik pozisyonlarında karşılık bulamaması önemli bir verimsizlik yaratmaktadır. Raporun da belirttiği gibi, cinsiyet eşitliğine yapılan yatırımlar, ülkelerin daha dirençli, müreffeh ve üretken ekonomiler inşa etmelerine yardımcı olabilir. Türkiye için de bu uçurumların kapatılması, sadece toplumsal adaleti sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda ekonomik büyümeyi ve genel refahı da destekleyecektir. Gelecek dönemde, kadınların siyasi karar alma süreçlerine daha fazla katılımının sağlanması, ekonomik fırsatlarının artırılması ve eğitimdeki başarılarının işgücü piyasasına daha etkin entegrasyonu, Türkiye'nin cinsiyet eşitliği skorunu iyileştirmesi ve sürdürülebilir bir ilerleme kaydetmesi için kritik adımlar olacaktır. Değişim mümkündür ve ilerleme ulaşılabilir olsa da, Türkiye'nin bu hedeflere ulaşmak için daha kararlı ve kapsamlı stratejilere ihtiyacı olduğu açıktır.

Raporun tamamı: https://reports.weforum.org/docs/WEF_GGGR_2025.pdf